Wat een feestjaar had moeten worden voor de Nederlandse hotelbranche, loopt uit op een nachtmerrie. Evenementen zoals het EK Voetbal, de Grand Prix in Zandvoort en het Eurovisiesongfestival in Rotterdam zijn inmiddels afgelast. De snelle verspreiding van het coronavirus raakt de toerismesector genadeloos hard. Zeker nu zowel internationale als binnenlandse reizen zo goed als zijn gestopt. Wat is de verwachte schade in Nederland en hoe verhoudt dit zich tot andere landen in Europa? Hoe snel kunnen landen weer herstellen? En wat in het geval het virus voorlopig niet onder controle komt? Colliers rekende het uit en doet een voorspelling.
Bezettingsgraden dalen overal naar maximaal 5 tot 10%
De lockdowns in veel Europese landen zorgen ervoor dat niet alleen het toerisme tot stilstand komt, maar ook dat zakelijke reizen zijn beperkt tot een videocall. Dit leidt tot historische lage bezettingsgraden over de hele wereld. In Europa ligt de gemiddelde bezettingsgraad nu op ongeveer 20%. De verwachting is dat dit lage percentage binnen enkele dagen zelfs verder daalt richting het nulpunt, vergelijkbaar met de bezettingsgraden van Italiaanse hotels op dit moment. De hotelbranche in China, waar de situatie een maand voorloopt op Europa, laat zien dat ze voorlopig op een laag niveau blijven.
Effect op Nederlandse economie nog te overzien, voorlopig
Hoe groot de impact van het virus uiteindelijk is op een nationale economie hangt van twee dingen af: de omvang van de toerismesector als geheel en de afhankelijkheid van buitenlandse toeristen. Ondanks dat de werkloosheid in Nederland binnen de hotelbranche de komende periode sterk gaat oplopen en een flink aantal hotels in betalingsproblemen komt, staat dit in schril contrast met andere landen binnen Europa. Nu het vliegverkeer voor een langere periode zo goed als plat ligt, krijgen vooral de landen die sterk afhankelijk zijn van internationale reizigers het zwaar te verduren. Ook met de auto kun je inmiddels veel grenzen niet meer over.
Landen met een groot aandeel binnenlands toerisme zijn in deze situatie daarom het beste af. Door alle gecancelde vliegvakanties en de onzekerheid over hun financiële situatie door de coronacrisis, zullen veel mensen het voorlopig dichterbij huis zoeken. Op het moment dat de coronasancties worden versoepeld, herstelt het binnenlands toerisme zich veel sneller dan grensoverschrijdend toerisme. Op basis van de twee factoren ontstaan er in Europa vier groepen landen.
Code paars
Grote impact op hotelbranche en economie, langdurig herstel
De toeristische sector in deze groep landen is voor een groot deel afhankelijk van internationale reizigers. Het gaat vooral om de Mediterrane landen en Oostenrijk. Daarnaast is hun nationale inkomen voor meer dan 4% afhankelijk van het toerisme. Bij een grote of zelfs totale terugval van deze inkomstenbron raakt het niet alleen de hotelbranche sterk, maar heeft het ook forse invloed op de economie in het land. Dit leidt onder andere tot hoge werkloosheidscijfers en ver oplopende staatsschulden.
Code rood
Grote impact op hotelbranche en economie, geleidelijk herstel
Spanje is het enige land dat in deze groep valt. Het voordeel is, dat ze kunnen rekenen op veel toeristen uit eigen land en minder afhankelijk zijn van buitenlandse bezoekers. Wel gaat het in eerste instantie evenveel pijn doen als de groep in categorie paars, omdat het toerisme volledig is stilgevallen, ook in eigen land. Met dezelfde consequenties als gevolg. Hoe hard Spanje wordt getroffen, hangt samen met het onder controle krijgen van het virus. Bij het opnieuw openstellen van het land, kunnen zij wel weer sneller de weg omhoog vinden.
Code oranje
Forse impact op hotelbranche en minder op economie, langzaam herstel
In België, Zwitserland, Hongarije en Bulgarije speelt de toeristische sector een minder grote rol in de totale economie. Het aandeel van de sector is relatief beperkt tussen de 2% tot 4%. Wel zijn deze landen sterk afhankelijk van een buitenlandse toestroom aan gasten, waardoor het herstel minder hard zal gaan. De hotelbranche moet in deze landen voor een langere periode rekening houden met lagere omzetcijfers.
Code geel
Forse impact op hotelbranche en minder op economie, sneller herstel
Tot slot zijn er landen die grotendeels afhankelijk zijn van toeristen uit eigen land en waarbij toerisme een beperkt deel uitmaakt van de totale economie. Nederland behoort tot deze groep, maar scoort lang niet zo goed als Finland, Duitsland, Noorwegen, Zweden en Polen. Deze landen kunnen het beste hun hoofd boven water houden en het snelst herstellen. Toch zal het effect van het virus ook hier flinke schade achterlaten.
Opnieuw alle hens aan dek voor Griekenland
In de huidige situatie is het positief als een land zo min mogelijk afhankelijk is van toerisme. Met 2,5% van het nationale inkomen staat Nederland op plek zeven van de 23 onderzochte Europese landen, samen met Duitsland en Denemarken. Het minst afhankelijk zijn Polen en Zweden waar dit percentage onder de 2% ligt. Spanje staat ruim aan kop en komt als enige boven de 7% uit. Dat is een alarmerend hoog percentage als het virus niet onder controle komt. Zeker omdat gelieerde sectoren zoals de horeca zorgen voor een nog grotere economische terugval.
In Nederland komen bijna zes van de tien toeristen uit eigen land. Dat is plek dertien in Europa. Landen als Finland en Duitsland die veel verdienen aan binnenlandse gasten, zullen het meest veerkrachtig zijn. Daar komen bijna 9 van de 10 toeristen uit eigen land. Voor Griekenland en Kroatië ziet de komende periode er slecht uit. Zij zijn bijna volledig afhankelijk van internationale reizigers. Daarnaast geldt voor deze landen dat de economie voor een groot deel leunt op toerisme. Griekenland kampt nu al met een enorme staatsschuld en deze klap komt daardoor extra hard aan. Deze combinatie geldt ook voor Italië en Portugal. Twee landen die door de financiële crisis ook al flink zijn geraakt.
Impact van coronavirus aanzienlijk groter dan het SARS-virus uit 2003
De geschiedenis leert ons dat er herstel komt, maar de grote vraag is wanneer. Nadat de SARS-uitbraak onder controle kwam in China, was de bezettingsgraad voor de ergst getroffen steden binnen zes maanden weer op het oude niveau. Door de steeds verregaandere lockdowns verwachten we dat het herstel deze keer langer gaat duren. Ook omdat dit virus zich inmiddels over veel meer landen heeft verspreid dan het SARS-virus en het inmiddels een economische crisis is geworden. De vraag is ook of het virus bij het opstarten van de samenleving niet weer opnieuw oplaait. Dat zal in de komende weken in China moeten blijken.
Drie scenario’s
Over drie maanden breekt het zomerseizoen in Europa aan. Als het virus tegen die tijd niet stabiel of onder controle is dan zullen de gevolgen nog veel groter zijn voor de toeristische sector en de wereldeconomie. In die periode wordt normaal gesproken het geld verdiend. Er zijn daarom drie scenario’s om in de gaten te houden:
1. Het coronavirus is voor juni onder controle.
De hotelsector is gewend aan seizoenschommelingen. De mogelijkheid om bedrijfskosten te verlagen, is een effectieve kortetermijnmaatregel. Terugkerende kosten kunnen met wel 30% worden verminderd door bijvoorbeeld minder schoon te maken bij een lage bezetting. Bovendien hebben veel hotels de afgelopen jaren goed verdiend, waardoor zij buffers hebben kunnen opbouwen. Hier zouden veel hotels ongeveer drie maanden mee kunnen overleven. Bij dit scenario kunnen ze in de tweede helft van het jaar een sterke opleving verwachten. Mensen zullen massaal vakantiedagen opnemen en hun koffers pakken. Het kan zelfs leiden tot een tekort aan hotelkamers en daardoor hogere kamerprijzen. Het herstel zal snel zijn, vergelijkbaar met de situatie na SARS. Dit scenario is vooral gunstig voor de Mediterrane landen, waar de toeristische sector de economie een broodnodige boost kan geven. Voor Griekenland en Spanje is dit zelfs cruciaal.
2. Het coronavirus is na de zomer onder controle.
Als het toerisme tijdens het hoogseizoen ook nog uitblijft, heeft dat een gigantische impact op de meeste nationale economieën in Europa. Vooral natuurlijk de landen die veel geld verdienen aan toeristen. De verliezen voor de toeristische sector lopen in dit scenario fors op en hotels kunnen tegen die tijd misschien niet meer aan hun betalingsverplichtingen voldoen. Als de banken eisen dat zij een deel van hun lening moeten aflossen, kan dit ervoor zorgen dat hoteliers failliet gaan. Geen inkomsten in de zomermaanden zal funest blijken voor de Mediterrane landen.
3. Het coronavirus komt in 2021 pas onder controle.
In het slechtste scenario waart het virus nog het hele jaar rond en komt pas onder controle door een vaccin in 2021. In dit inktzwarte scenario zullen kostenbesparingen hoteliers niet meer redden en zal een groot deel van de hotels failliet gaan. Alle nationale economieën zullen hard geraakt worden. Om nog niet te spreken van andere economische sectoren die over de kop gaan door de ontregelde samenleving. Bailouts, oplopende staatschulden, massale werkloosheid.
Reiswereld definitief veranderd
Welk scenario het ook wordt, de impact op de hotelbranche en de economie is groot en duurt in het beste geval (minstens) drie maanden. In het slechtste geval duurt herstel enkele jaren. Vooral de economieën die het meest leunen op toerisme krijgen het zwaar. Dit zijn Griekenland, Kroatië, Italië, Portugal en Oostenrijk. Als ook het binnenlands toerisme voor lange tijd uitblijft, wordt Spanje het hardst geraakt van alle economieën.
Voor Nederland geldt dat in het eerste scenario de toeristensector en economie redelijk snel kunnen herstellen. In het tweede scenario loopt de hersteltermijn al flink op en kijken we naar minimaal een jaar. In scenario drie gaan we ook hier de gevolgen nog veel jaren voelen. Daarnaast is de vraag of de wereld er hetzelfde uit gaat zien na corona. Veel zakelijke reizen zijn inmiddels vervangen door videocalls. De eerste evenementen worden inmiddels digitaal georganiseerd. Deze crisis kan er zo maar eens voor zorgen dat het zakelijk toerisme definitief is veranderd.
